در این مطلب به تاثیر نور بر رشد گیاهان گلخانه ای اشاره شده است. نور، عنصری حیاتی برای حیات گیاهی، نقشی اساسی در فتوسنتز، رشد، نمو و مورفولوژی گیاهان ایفا می‌کند. در گلخانه‌ها که محیطی کنترل‌شده برای پرورش گیاهان فراهم می‌کنند، درک دقیق تأثیرات نور و مدیریت آن از اهمیت بسزایی برخوردار است.
ما، ابتدا به نقش نور در فتوسنتز و اهمیت آن برای گیاهان می‌پردازیم. سپس به بررسی سه عامل کلیدی مرتبط با نور، شامل کمیت نور (شدت نور)، کیفیت نور (طیف نور) و طول دوره روشنایی (فتوپریودیسم) و تاثیرات آنها بر گیاهان گلخانه‌ای می‌پردازیم.
همچنین بخوانید: احداث گلخانه
فتوسنتز و نقش حیاتی نور
نور خورشید به عنوان منبع اصلی انرژی، عنصری ضروری برای فرآیند فتوسنتز در گیاهان محسوب می‌شود. در طی فتوسنتز، گیاهان با استفاده از انرژی نور، دی‌اکسید کربن و آب را به مولکول‌های آلی مانند گلوکز تبدیل می‌کنند که در نهایت منجر به ساخت سلول‌ها و بافت‌های گیاهی می‌شود.
میزان و کیفیت نور دریافتی توسط گیاه، تأثیری مستقیم بر راندمان فتوسنتز و در نتیجه، رشد و نمو کلی گیاه دارد. کمبود نور می‌تواند منجر به ضعیف شدن گیاه، کاهش رشد، رنگ‌پریدگی برگ‌ها و ریزش آنها شود.
تأثیر طول موج نور بر گیاهان:
نور خورشید طیف وسیعی از طول موج‌ها را شامل می‌شود که هر کدام اثرات متفاوتی بر گیاهان دارند:
- نور آبی (400 تا 500 نانومتر): این بخش از طیف نور، نقش کلیدی در فتوسنتز و تنظیم مورفولوژی گیاه دارد. نور آبی باعث افزایش رشد شاخ و برگ، استحکام ساقه و تولید برخی رنگدانه‌ها در گیاه می‌شود.
- نور سبز (500 تا 600 نانومتر): نور سبز کمترین میزان جذب را توسط گیاهان دارد و بیشتر به عنوان نور بازتابی عمل می‌کند.
- نور قرمز (600 تا 700 نانومتر): نور قرمز در فتوسنتز، گلدهی، جوانه‌زنی بذر و رشد ریشه مؤثر است.
- نور مادون قرمز (700 نانومتر به بالا): نور مادون قرمز گرما را در گیاه افزایش می‌دهد و می‌تواند بر برخی از فرآیندهای فیزیولوژیکی مانند سرعت فتوسنتز و خواب بذر اثر بگذارد.
شدت نور و نیازهای نوری گیاهان
شدت نور و طول موج آن نقشی اساسی در رشد و نمو گیاهان ایفا می‌کند. فتوسنتز، فرآیندی که در آن گیاهان نور خورشید را به انرژی تبدیل می‌کنند، به شدت نور وابسته است.
گیاهان مختلف نیازهای نوری متفاوتی دارند .برخی از آنها به نور مستقیم خورشید (گیاهان آفتاب دوست) نیاز دارند، در حالی که برخی دیگر در سایه یا نور غیرمستقیم (گیاهان کم‌نور) به خوبی رشد می‌کنند.
شدت نور مورد نیاز برای هر گیاه به عواملی مانند نوع گیاه، مرحله رشدی، دمای محیط و رطوبت بستگی دارد.
در گلخانه‌ها، با استفاده از ابزارهایی مانند لوکس‌متر می‌توان شدت نور را اندازه‌گیری کرد و با روش‌هایی مانند سایه‌بان، نور مصنوعی و تنظیمات گلخانه، آن را به طور صحیح کنترل کرد.
تامین نور کافی و مناسب برای گیاهان، امری ضروری برای دستیابی به رشدی مطلوب، کیفیتی بالا و تولیدی پربار در گلخانه‌ها است.
فتوتوریودسیم و تنظیم چرخه نوری
گیاهان برای گلدهی، جوانه‌زنی و برخی دیگر از فرآیندهای رشدی به تناوب تاریکی و روشنایی نیاز دارند. این پدیده که فتوتوریودسیم نامیده می‌شود، با درک صحیح از نیازهای نوری هر گیاه قابل تنظیم است.
در گلخانه‌ها می‌توان با استفاده از سیستم‌های نورپردازی مصنوعی، طول دوره روشنایی را افزایش یا کاهش داد و به این ترتیب چرخه نوری مطلوب برای هر گیاه را شبیه‌سازی کرد.
در بسیاری از مواقع، نور طبیعی خورشید به تنهایی برای تأمین نیازهای نوری گیاهان در گلخانه‌ها کافی نیست. در این شرایط، استفاده از نور مصنوعی به عنوان منبع نور مکمل یا جایگزین، نقشی اساسی در حفظ کیفیت و کمیت محصول ایفا می‌کند.
مزایای استفاده از نور مصنوعی در گلخانه
استفاده از نور مصنوعی در گلخانه‌ها مزایای متعددی به همراه دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
با استفاده از نور مصنوعی می‌توان طول دوره روشنایی را در گلخانه‌ها افزایش داد و به این ترتیب، فتوسنتز و رشد گیاهان را به طور قابل توجهی ارتقا داد. این امر به خصوص در فصل‌های سرد و کوتاه سال که نور خورشید به اندازه کافی در دسترس نیست، بسیار حائز اهمیت است.
نور مصنوعی این امکان را فراهم می‌کند که طیف و شدت نور را با توجه به نیازهای خاص هر گیاه به طور دقیق تنظیم کرد. این امر می‌تواند منجر به افزایش کیفیت محصول، بهبود طعم و عطر میوه‌ها و سبزیجات و همچنین افزایش مقاومت گیاهان در برابر بیماری‌ها و آفات شود.
با استفاده از نور مصنوعی می‌توان گیاهان را در هر فصلی از سال و در هر مکانی کشت کرد. این امر می‌تواند تنوع محصولات تولیدی را افزایش دهد و به کشاورزان در کسب درآمد بیشتر کمک کند.
استفاده از نور مصنوعی در مقایسه با گرمایش سنتی گلخانه‌ها می‌تواند منجر به صرفه‌جویی در مصرف انرژی شود.
افزایش فتوسنتز و رشد گیاهان به دلیل استفاده از نور مصنوعی، نیاز به آبیاری و کوددهی نیز کاهش می‌یابد.
عوامل مؤثر بر کیفیت نور در گلخانه
کیفیت نور در گلخانه به عواملی مختلفی مانند پوشش سقف و دیواره‌ها، گرد و غبار و آلاینده‌ها، رطوبت و نوع منبع نور مصنوعی بستگی دارد.
- پوشش سقف و دیواره‌ها :استفاده از مواد شفاف با کیفیت بالا و تمیز نگه داشتن آنها، به عبور نور بیشتر به داخل گلخانه کمک می‌کند.
- گرد و غبار و آلاینده‌ها: ذرات معلق در هوا می‌توانند نور را جذب یا پراکنده کنند و از میزان نور دریافتی توسط گیاهان بکاهند.
- رطوبت: رطوبت زیاد در گلخانه می‌تواند باعث ایجاد چگالش بخار آب بر روی سطوح شیشه‌ای شده و از ورود نور به داخل بکاهد.
- نوع منبع نور مصنوعی: لامپ‌های مختلف با کیفیت‌های متفاوت نور تولید می‌کنند. استفاده از لامپ‌های با کیفیت بالا و طیف نوری مناسب، می‌تواند به افزایش کیفیت نور در گلخانه کمک کند.
آشنا شوید با: خرید هواکش گلخانه
جمع بندی
در این مطلب به تاثیر نور بر رشد گیاهان گلخانه ای اشاره شد. نور، عنصری حیاتی در دنیای گیاهان، نقشی بی‌بدیل در فتوسنتز، فتومورفولوژی و مراحل مختلف رشدی آنها ایفا می‌کند. درک عمیق از تأثیرات نور بر گیاهان گلخانه‌ای، کلیدی برای دستیابی به کیفیتی مطلوب و تولیدی پربار است.
شدت، طیف و طول دوره نور، فاکتورهای اساسی در نیازهای نوری گیاهان هستند. با اندازه‌گیری و کنترل دقیق این فاکتورها می‌توان شرایط نوری ایده‌آلی را برای هر نوع گیاه فراهم کرد.
کیفیت نور در گلخانه تحت تاثیر عواملی مانند پوشش سقف و دیواره‌ها، گرد و غبار و آلاینده‌ها، رطوبت و نوع منبع نور مصنوعی قرار می‌گیرد. با کنترل این عوامل و بهینه‌سازی شرایط نوری، می‌توان کیفیتی مطلوب برای رشد گیاهان و تولید محصولاتی با ارزش غذایی بالا فراهم کرد.
